Komunikaty

Rada Polskiej Agencji Nadzoru Audytowego na VII posiedzeniu 25 czerwca 2024 r. podjęła uchwałę nr 30/II/2024 w sprawie przyjęcia Sprawozdania z monitorowania rynku usług świadczonych przez biegłych rewidentów i firmy audytorskie za 2023 rok. W dokumencie tym – opracowanym przez Polską Agencję Nadzoru Audytowego – zaprezentowane są kluczowe wskaźniki w zakresie rozmiaru, struktury i koncentracji polskiego rynku firm audytorskich i biegłych rewidentów oraz wskaźniki w zakresie ryzyk związanych z jakością badań sprawozdań finansowych.

Spadek liczby biegłych rewidentów

W Polsce na koniec 2023 roku było 4 948 biegłych rewidentów. Było to mniej o 2 proc. (122 osoby) niż rok wcześniej i o niespełna 6 proc. (290 osób) mniej niż 2 lata wcześniej. Trend spadkowy utrzymuje się w tej kategorii na podobnym poziomie od wielu lat – w ciągu ostatnich 11 lat liczba biegłych rewidentów spadała corocznie o blisko 200 osób. Jednocześnie spośród osób wpisanych do rejestru biegłych rewidentów wykonywanie zawodu od kilku lat deklaruje nieznacznie więcej niż połowa z nich. Na koniec 2023 roku było to 2 570 biegłych rewidentów.

Trudno jednoznacznie ocenić wpływ spadku liczby biegłych rewidentów na jakość usług świadczonych przez firmy audytorskie, jednak przy jego analizie należy zwrócić uwagę na inne trendy występujące w sektorze badań sprawozdań finansowych, takie jak rosnące możliwości stosowania zautomatyzowanych narzędzi i technik wspomagających badanie oraz zwiększony udział ekspertów i innych osób wchodzących w skład kierowanych przez biegłych rewidentów zespołów wykonujących badanie. Podkreślić należy też, że podobne zjawisko obserwowane jest od wielu lat w innych gospodarkach.

Spadek liczby firm audytorskich

Na polskim rynku działa obecnie 1,2 tys. firm audytorskich. Liczba firm audytorskich w Polsce systematycznie maleje – w 2023 roku zmniejszyła się ona o 49 podmiotów (blisko 4 proc.), natomiast w ciągu 2 ostatnich lat spadła o 134 podmiotów (niespełna 10 proc.). Wśród przyczyn tego zjawiska możemy wyróżnić m.in. zakończenie działalności oraz konsolidację z innymi firmami audytorskimi, która –  zdaniem PANA – jest zjawiskiem pozytywnym, często generującym efekt synergii, w wyniku którego biegli rewidenci otrzymują dodatkowe wsparcie.

Firmy audytorskie badające i niebadające jednostek zainteresowania publicznego

W 2023 roku 53 firmy audytorskie przeprowadzały badania ustawowe sprawozdań finansowych jednostek zainteresowania publicznego (JZP) – było to o 5 podmiotów, tj. o 9 proc. mniej niż w roku poprzednim i o 14 podmiotów, tj. o 21 proc mniej w ciągu ostatnich dwóch lat. W 2023 r. na jedną firmę audytorską przeprowadzającą takie badania przypadało średnio 22,6 JZP. Było to więcej niż w latach poprzednich, kiedy iloraz ten wynosił 21,2 (w roku 2022), 20,6 (w roku 2021) i 20,5 (w roku 2015).

Firmy audytorskie badające JZP wraz z sieciami, których są członkami, posiadały blisko 69 proc. udziału w przychodach z tytułu badań ustawowych, przy czym suma przychodów z tytułu badań ustawowych wyniosła blisko 1,06 mld zł.

Na rynku badań ustawowych sprawozdań finansowych JZP, w ujęciu ogólnym oraz w poszczególnych segmentach JZP, dominuje tzw. wielka czwórka firm audytorskich (w porządku alfabetycznym są to: Deloitte, EY, KPMG, PwC). Firmy należące do tych czterech sieci łącznie osiągnęły w Polsce w 2023 r. 60 proc. przychodów z badań ustawowych na rzecz JZP (nieznacznie więcej niż w roku poprzednim). Warto zaznaczyć, że osobno żadna z tych sieci nie ma na rynku badań ustawowych pozycji dominującej, rozumianej jako przekroczenie udziału 40 proc. w rynku badań sprawozdań finansowych JZP.

Z kolei w kwestii rynku badań ustawowych sprawozdań finansowych jednostek niebędących JZP zauważalne jest nieznaczne zmniejszenie udziału przychodów z badań sprawozdań finansowych wykonywanych przez firmy należące do ww. wielkiej czwórki.

Najczęściej występujące nieprawidłowości w badaniach sprawozdań finansowych

Od początku swojego istnienia PANA realizuje kontrole w firmach audytorskich badających JZP i nie-JZP. Najczęściej występujące w badaniach sprawozdań finansowych nieprawidłowości dotyczyły:

• planowania badania,
• właściwego procesu badania i dokumentacji,
• komunikacji z osobami sprawującymi nadzór,
• opinii z badania,
• naruszenia standardu KSKJ1 lub KSKJ2.

W celu ograniczania ryzyka związanego z nieprawidłowościami w badaniach sprawozdań finansowych PANA monitoruje wdrażanie wydawanych przez nią zaleceń pokontrolnych oraz wszczyna postępowania administracyjne oraz dyscyplinarne. Agencja dokonuje również analizy ryzyka systemowego, badając czy wykryte nieprawidłowości wskazują na słabości systemowe w obszarach takich jak m.in.: cele i strategie firmy audytorskiej, stabilność finansowa, przywództwo i kultura organizacyjna oraz ogólna jakość systemu kontroli wewnętrznej.

O sprawozdaniu

Sprawozdanie opiera się na metodyce i wskaźnikach wypracowanych wspólnie z innymi europejskimi organami nadzoru należącymi do Komisji Europejskich Organów Nadzoru Audytowego. Dzięki temu dane te są porównywalne na poziomie UE. Europejskie organy nadzoru mają obowiązek sporządzania  tego rodzaju dokumentów co trzy lata. Oznacza to, że zgodnie z unijnymi regulacjami PANA powinna opublikować sprawozdanie z monitorowania rynku usług świadczonych przez biegłych rewidentów i firmy audytorskie w 2025 r. (za 2024 r.). Jednak biorąc pod uwagę przydatność tego typu opracowania Agencja postanowiła –  tak jak i w poprzednim roku – przygotować dla celów krajowych dodatkowy, niniejszy raport z monitorowania rynku, obejmujący rok 2023.

Link do Sprawozdania [plik PDF]

Wnioski wynikające z danych zawartych w Sprawozdaniu z monitorowania rynku usług świadczonych przez biegłych rewidentów i firmy audytorskie za 2023 rok zostały zaprezentowane na spotkaniu z dziennikarzami 27 czerwca 2024 r.